Dyrektorium o św. Józefie
Na początku 2003 roku Kongregacja do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dokument zatytułowany „Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii”. Dokument bardzo szeroko omawia kwestię tzw. „pobożności ludowej” oraz jej relacji do oficjalnej liturgii Kościoła.
W rozdziale VI drugiej części Dyrektorium przedstawione są różne formy pobożności ludowej związanej z kultem świętych. Pośród wspominanych świętych na pierwszy miejscu wymieniony jest św. Józef. Opiekun Jezusa Chrystusa zawsze cieszył się w Kościele kultem odzwierciedlającym jego wielkie i bezpretensjonalne życie. Podobnie jak w życiu ziemskim był człowiekiem prostym i skromnym, pozostającym w cieniu Jezusa i Maryi, takim też pozostał w życiu Kościoła.
Posłannictwo św. Józefa
Dyrektorium zaznacza wielkie posłannictwo św. Józefa, który czynnie uczestniczy w tajemnicy dziecięctwa Chrystusa. Jest on nazwany „człowiekiem sprawiedliwym” oraz „Oblubieńcem Maryi”, któremu Bóg w swej opatrznościowej mądrości wyznaczył zadanie legalnego wprowadzenia Jezusa do rodu Dawida, z którego miał się narodzić Mesjasz Zbawiciel. W związku z tym św. Józef otrzymał od Boga objawienie o boskim pochodzeniu macierzyństwa Maryi (Mt 1,20-21) oraz został wyznaczony do roli stróża i ojca Jezusa. Przeglądając karty Ewangelii, można powiedzieć, że życie św. Józefa było związane na stałe z dziecięctwem Jezusa, dla którego stanowił on wielki autorytet ojcowski.
Mówiąc o pobożności ludowej, nie należy pomijać uniwersalizmu ojcostwa św. Józefa, którego wiernej straży Bóg powierzył życie i młodość Chrystusa. Ewangelie św. Mateusza i św. Łukasza ukazują św. Józefa w chwili wykonywania ojcowskich obowiązków. Zakładają one ojcostwo, które odnosi się do wychowania Jezusa. W tym kontekście Dyrektorium nazywa św. Józefa „piastunem” lub „żywicielem”.
Wypowiedzi Kościoła na temat ojcostwa św. Józefa mają ścisły związek z tym, co zawarte jest w Ewangeliach. Wspomniany wyżej uniwersalizm ojcostwa św. Józefa można rozszerzyć o zagadnienie opieki św. Józefa nad całym Kościołem, którą papież Pius IX uroczyście ogłosił w dekrecie „Quemadmodum Deus” z 8 grudnia 1870 r. Dyrektorium cytuje ten dokument wielokrotnie.
Św. Józef jako patron
Dyrektorium o pobożności ludowej wspomina św. Józefa jako patrona i opiekuna tych, którzy wybrali drogę celibatu i zaznacza także, że w osobie św. Józefa należy widzieć wzór i obronę dziewiczego stanu. Mówiąc o kulcie św. Józefa, nie można pominąć szeregu cnót i przymiotów świętości. Dyrektorium podkreśla, że św. Józef jest wzorem pracowitości, przez co staje się szczególnym patronem dla robotników i rzemieślników. Wspaniały obraz opieki duchowej św. Józefa ujmuje nowe Dyrektorium w stwierdzeniu, że św. Józef jest patronem umierających, gdyż według pobożnej Tradycji przy śmierci św. Józefa byli obecni Jezus i Maryja.
Kult św. Józefa
Kult św. Józefa rozwinął się w licznych formach pierwotnego folkloru, a także w późniejszych nabożeństwach, w skład których wchodziły litanie, pieśni i różne modlitwy, od krótkich wezwań aż do różańca i godzinek. Wszystkie wyżej wymienione formy modlitewne w pobożności ludowej ku czci św. Józefa wchodziły, i do dzisiejszego dnia wchodzą, w skład różnych nabożeństw mniej lub bardziej rozbudowanych, celebrowanych i odmawianych w celu uczczenia najważniejszych tajemnic z życia św. Józefa. Św. Józef wraz z Maryją byli zaangażowani w zbawczą misję ich Syna Jezusa Chrystusa.
Jak podkreśla nowe Dyrektorium najbardziej znanym i powszechnie celebrowanym nabożeństwem ku czci św. Józefa w kręgach pobożności ludowej jest nabożeństwo „Siedem śród”, pochodzące z XVII w. Innym ulubionym nabożeństwem, także pochodzącym z tego okresu, jest nowenna do św. Józefa, którą się celebruje przez dziewięć kolejnych dni. W czasie tej nowenny czytana jest lub śpiewana Litania do św. Józefa, zatwierdzona przez papieża Piusa X.
Dyrektorium przypomina także, że miesiącem poświęconym szczególnej czci św. Józefa jest marzec. 19 marca przypada główna uroczystość poświęcona świętemu. Ponieważ jednak jest to okres Wielkiego Postu wszelkie praktyki pobożnościowe związane ze św. Józefem należy zsynchronizować z duchem i praktykami tegoż okresu.
Nabożeństwa ku czci św. Józefa w pobożności ludowej bardzo często mają także charakter prywatny. Są nimi np. godzinki, litanie, różaniec, modlitwy czy pieśni. Każdy czciciel św. Józefa może dobierać sobie dowolne modlitwy i ćwiczenia duchowne, posługując się dostępnymi książeczkami do nabożeństwa, zatwierdzonymi przez kompetentną władzę kościelną. Tak odprawiane nabożeństwa są przede wszystkim wzorową szkolą pobożności ludowej w celu uzyskania od Boga potrzebnej łaski dla duszy i ciała za pośrednictwem św. Józefa.
Ojciec Święty Jan Paweł II, któremu leży na sercu dalsze pogłębianie i szerzenie wszelkich przejawów pobożności ludowej w oddawaniu czci Opiekunowi Syna Bożego w adhortacji apostolskiej „Redemptoris Custos” pisze: „Pokładając ufność w przemożnym wstawiennictwie św. Józefa, Kościół widzi w nim wspaniały wzór nie tylko dla poszczególnych stanów życia, ale dla całej chrześcijańskiej wspólnoty, niezależnie od warunków życia i zadań, jakie w niej pełni każdy z wiernych” (nr 30).
ks. Dariusz Kwiatkowski
