Kult św. Józefa na przestrzeni wieków

Kult św. Józefa na przestrzeni wieków

W Kościele Zachodnim początki kultu św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, sięgają IX wieku. Nieco wcześniej kult ten rozwinął się na chrześcijańskim Wschodzie. Na dalszy jego rozwój wpłynęły średniowieczne zakony i wielcy święci tego okresu. W roku 1479 papież Sykstus IV wprowadził święto św. Józefa w diecezji rzymskiej, a Grzegorz XV w roku 1621 rozciągnął je na cały Kościół. W Zakonie Karmelitańskim ślady kultu liturgicznego św. Józefa sięgają XV wieku.

W XVI wieku na rozwój kultu Patriarchy z Nazaretu w sposób istotny wpłynęła św. Teresa od Jezusa, karmelitanka bosa. Prawdopodobnie wyniosła to nabożeństwo z domu rodzinnego, w zakonie zaś obrała sobie św. Józefa za "obrońcę i patrona". Św. Józef został patronem większości klasztorów założonych przez św. Teresę. Pod koniec XVIII wieku był patronem ponad 200 kościołów Karmelu Terezjańskiego. Dla św. Teresy Oblubieniec Maryi był niezawodnym pośrednikiem i najlepszym mistrzem modlitwy jako ten, który żył dla Jezusa i w stałej obecności Jezusa. Na rozpowszechnienie się kultu św. Józefa ogromny wpływ wywarły dzieła Świętej, w XVII wieku powszechnie czytane w całej Europie.

Pierwsza kapituła prowincjalna Karmelitów bosych, obradująca w 1581 roku w Avili, obrała św. Józefa za patrona prowincji, w roku 1628 został głównym patronem Kongregacji hiszpańskiej. Konstytucje Kongregacji włoskiej uznały go za "Patrona zakonu" (1599 i 1631).

W pierwszej połowie XVII wieku żywym ośrodkiem kultu św. Józefa były Niderlandy hiszpańskie. Stało się to m.in. pod wpływem literatury hiszpańskiej, zwłaszcza dzieł św. Teresy i jej biografii. Już w roku 1604 przy kościele Zbawiciela w Gandawie powstało bractwo św. Józefa. Jako pierwsi wpisali się do niego arcyksiążęta Izabela i Albert, potem inne ważne osobistości z Niderlandów, Francji, Włoch i Niemiec.

Bractwa przy klasztorach karmelitańskich przeniosły kult św. Józefa do szerokich warstw ludności. W roku 1679 ośrodek niderlandzki wywarł znaczny wpływ na rozwój kultu św. Józefa w innych krajach, między innymi w Polsce. Przyczynił się do tego fakt, że Karmelitanki bose przybyły do Polski właśnie z Niderlandów.

Trudno mówić o kulcie św. Józefa w Polsce przed XVII wiekiem. Świadczy o tym m.in. brak kościołów pod jego patronatem i niezwykle rzadkie nadawanie imienia Józef przy chrzcie. W XVII wieku na rozwój kultu w sposób zasadniczy wpłynęli Karmelici bosi, szybko jednak stał się on kultem powszechnym. Prawdopodobnie pierwszą kaplicę pw. św. Józefa w Rzeczypospolitej zbudowali Karmelici bosi w roku 1609 w Krakowie w miejscu, gdzie stał ich pierwszy klasztor. W roku 1617 drugi klasztor krakowski tego zakonu otrzymał za patronów świętych Michała i Józefa. W roku następnym wybudowano w Poznaniu publiczną kaplicę pw. św. Józefa. Zastąpił ją drewniany kościół, wzniesiony w latach 1620-1621, a potem murowany, zbudowany w latach 1635-1663. Według obecnego stanu naszej wiedzy, był to w Rzeczypospolitej pierwszy kościół pod tym tytułem.

We wszystkich kościołach zakonu, zbudowanych w XVII wieku, istniały ołtarze św. Józefa. Z siedmiu klasztorów sióstr, św. Józef był głównym patronem dwóch, a współpatronem pozostałych. Na wiosnę 1628 roku kapituła prowincjalna wystosowała memoriał do synodu prowincjalnego w Piotrkowie z prośbą o wprowadzenie do polskiego kalendarza liturgicznego święta św. Józefa (19 marca). Zgodnie z rozporządzeniem Grzegorza XV z 1621 roku. Synod polecił wprowadzić w życie papieskie polecenie.

W klasztorach Karmelitanek bosych św. Józef był uważany za ojca, który skutecznie troszczy się o wszystkie potrzeby: materialne i duchowe. Karmelitanki krakowskie w 1655 roku, dla uproszenia sobie opieki św. Józefa ślubowały, że w uroczystość św. Józefa jedna z zakonnic będzie pościć oraz zobowiązały się też do odprawiania raz w tygodniu wotywy o św. Józefie. Niektóre siostry również ślubowały szerzenie kultu św. Józefa. Taki ślub złożyła matka Teresa Marchocka, która powierzyła swoje powołanie do zakonu św. Józefowi.

Ważną rolę w szerzeniu kultu św. Józefa odegrały bractwa jemu poświęcone, w tym erygowane 6 VI 1666 roku, bractwo św. Józefa przy klasztorze lubelskim. Bractwa św. Józefa były zakładane również przy kościołach parafialnych. Klasztor pw. świętych Michała i Józefa w Krakowie stał się najważniejszym ośrodkiem kultu św. Józefa w dawnej stolicy państwa. Nasilenie tego kultu przypada na okres, kiedy to państwo było gnębione niszczącymi wojnami i epidemiami. W 1714 roku, rada miejska, św. Józefa, w obrazie na Podzamczu, wybrała na szczególnego patrona Krakowa. Wybór ten udokumentowany został przez papieża Klemens XI 23 marca 1715 r. W nabożeństwach brackich św. Józef był ukazywany w łączności z życiem Chrystusa.

W połowie XVII w. pojawiła się praktyka tzw. septenny, czyli nabożeństwa praktykowanego przez siedem kolejnych dni lub siedem śród przed uroczystością św. Józefa.

U schyłku XVIII i w XIX w., wraz z kasatami upadały bractwa, oraz kult świętych. Kult św. Józefa w Kościele powszechnym, jak też w zakonie karmelitańskim, odrodził się w drugiej połowie XIX wieku. W roku 1870 papież Pius IX ogłosił św. Józefa patronem Kościoła. W odradzającym się zakonie ośrodkami kultu były klasztory pod wezwaniem św. Józefa, przy których wznowiły działalność bractwa. W r. 1869 dokonano koronacji papieskimi koronami statuy św. Józefa w kościele Karmelitów bosych w Brukseli. Sto lat później, podobnego wyróżnienia dostąpiła figura św. Józefa w kościele św. Józefa w Avili (1963).

Link: http://www.karmelwadowice.pl/articles.php?article_id=17