Ewangeliści, a głównie św. Mateusz, ukazują świętego Józefa jako człowieka sprawiedliwego, prawdziwego oblubieńca Maryi i szczególnego, dziewiczego ojca Jezusa. Z treści tekstów ewangelicznych dowiadujemy się, że prawną podstawą ojcostwa Józefa było małżeństwo z Maryją. Jak pisze Ojciec Święty Jan Paweł II: Bóg wybrał Józefa na małżonka Maryi właśnie po to, by zapewnić Jezusowi ojcowską opiekę.
Wynika stąd, że ojcostwo Józefa - więź, która łączy go najściślej z Chrystusem, szczytem wszelkiego wybrania i przeznaczenia, dokonuje się poprzez małżeństwo z Maryją, to znaczy przez rodzinę. Ewangeliści, choć stwierdzają wyraźnie, że Jezus począł się z Ducha Świętego i że w małżeństwie tym zostało zachowane dziewictwo (por. Mt 1,18-25; Łk 1.26-38), nazywają Józefa małżonkiem Maryi, a Maryję małżonką Józefa (por. Mt 1,16. 18-20. 24; Łk 1, 27; 2,5).
Także dla Kościoła równie ważne jest wyznawanie dziewiczego poczęcia Jezusa, jak i obrona małżeństwa Maryi z Józefem, ono bowiem stanowi prawną podstawę ojcostwa Józefa.
Z pism Ewangelistów wynika jasno, że Józef jest tym, który przekazał Jezusowi swoje pochodzenie i genealogię, a więc pochodzenie od Abrahama ze wszystkim tym, co ono oznaczało, a przede wszystkim przekazał pochodzenie od Dawida z danymi mu obietnicami królestwa mesjańskiego i wiecznego. Zatem w planach Bożych święty Józef odgrywa pierwszoplanową rolę, bez niego nie byłoby potomka Dawida, Mesjasza. Przez małżeństwo z Maryją, Józef staje się ojcem Jezusa, ojcem dziewiczym.
Ojcostwo Józefa znajduje swoje konkretne urzeczywistnienie z chwilą narodzenia Jezusa w Betlejem, ale jako ojciec podejmuje już swoje działanie jeszcze przed narodzeniem Jezusa. Oto jako sprawiedliwy i wierny oblubieniec prowadzi do Betlejem Matkę Jezusa, mającą wkrótce porodzić, tam szuka dla niej odpowiedniego schronienia wśród przyjaciół i znajomych, a nie znajdując go, zatrzymuje się razem z Nią w stajni dla zwierząt i tam oczekuje na dokonanie się świętego wydarzenia.
Motywację wyprawy do Betlejem Papież Jan Paweł II ujmuje następująco: Udając się do Betlejem z powodu spisu ludności, stosownie do zarządzenia prawowitej władzy, Józef spełnił wobec dziecka ważne i znamienne zadanie, by oficjalnie wpisać do rejestrów Cesarstwa imię Ť Jezus, syn Józefa z Nazaretu ť (por. J 1, 45). Zapis ten ukazywał w sposób jawny, że Jezus należy do rodzaju ludzkiego, że jest człowiekiem pośród ludzi, obywatelem tego świata, podległym prawom i instytucjom państwowym,(...).
Józef, jako ojciec, niebawem po narodzeniu, czyli ósmego dnia, dokonuje obrzezania chłopca i nadaje mu imię Jezus. Rytuał ten związany jest z prawami przysługującymi posłannictwu ojca. Św. Józef korzystał z praw przysługujących mu nad synem i wyciskał na nim piętno swojej osobowości. W chwili nadania mu imienia Jezus, włączył go, ze wszystkimi prawami, w pokolenie Dawida.
W następnym etapie Józef i Maryja, według przekazu Ewangelii (Łk 2, 22-24) przedstawiają dziecię w świątyni jako kapłana i ofiarę. O wydarzeniu tym Ojciec Święty Jan Paweł II pisze następująco: Poprzez ten obrzęd, dokonuje się wykupienie pierworodnego syna. Wykup pierworodnego to jeszcze jeden obowiązek ojca, wypełniony przez Józefa. Pierworodny był symbolem ludu Przymierza, wykupionego z niewoli, by należeć do Boga. Także tutaj Jezus, który jest prawdziwą Ť ceną ť wykupu (por. Kor 6, 20; 7, 23; 1p. 1, 19), nie tylko Ť wypełnia ť obrzęd Starego Testamentu, ale go przekracza, nie jest bowiem przedmiotem wykupu, ale Tym, od którego pochodzi zapłata.
Po ofiarowaniu w świątyni, Józef, właśnie jako ojciec Jezusa, otrzymuje polecenie z nieba, aby udał się z Nim do Egiptu, by uchronić Dziecię przed niszczącym gniewem Heroda. To właśnie z zapisu Łukasza dowiadujemy się, że gdy Mędrcy odjechali z Betlejem, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu (Mt 2,13-23).
Dalej Ewangelista przekazuje: A gdy wypełnili wszystko według Prawa Pańskiego, wrócili do Galilei, do swego miasta Nazaret. Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim (Łk 2,39-40).
Jezus jest posłuszny i uległy Józefowi, ponieważ jest on dla niego ojcem (por. Łk 2,51).
Święty Józef żywi bardzo silne uczucia ojcowskie wobec Jezusa. Obrazują to teksty z Ewangelii św. Łukasza. Kiedy pasterze opowiadają o cudownym ukazaniu się im aniołów to ojciec i matka dziwili się temu, co o Nim mówiono (Łk 2,33);a kiedy Jezus zgubił się w świątyni, szukali Go przez trzy dni w wielkim utrapieniu - Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie (Łk 2,48).
W wypowiedziach Ewangelistów nie znajdujemy wielu słów o św. Józefie. Te nieliczne są jednak tak wymowne, znaczące i przenikliwe uwielbieniem wobec Świętego, że wystarczają aby w oparciu o nie uświadomić sobie jego szczególną, jedyną i niepowtarzalną wielkość ojcostwa.
Z powyższego wypływają następujące refleksje:
1. Józef, małżonek Maryi, to pierwsza prawda o jakiej dowiadujemy się z przekazu ewangelicznego. Święty Józef zawarł małżeństwo z Maryją i pomiędzy nimi istnieje prawdziwy związek małżeński ze wszystkimi prawami i obowiązkami, choć jest to związek dziewiczy. Oboje stanowią małżeństwo nastawione na przyjęcie i wychowanie dziewiczego Syna Maryi, Jezusa. Małżeństwo to powstało i rozwija się pod wpływem Ducha Świętego, który wypełnia rolę szczególną w realizacji tego małżeństwa. Jezus przychodzi na świat we wspólnocie małżeńskiej, ale w sposób dziewiczy. Jego Matka jest dziewicą, zaślubioną z mężem sprawiedliwym o imieniu Józef. Jest to więc małżeństwo, związane w sposób prawny przez więź wzajemnej czystej miłości, z wyłączeniem relacji fizycznej.
2. Józef, ojciec Jezusa, to fakt świętej tajemnicy tego małżeństwa. Bóg prosi Józefa, aby nie wahał się przyjąć Maryję na małżonkę. Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki: albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło (Mt 1,20). Józef przyjmuje Maryję do swojego domu, a wraz z Nią owoc zrodzony z Jej łona. Dlatego jest prawnym ojcem Jezusa, tak nazywają go Ewangelie.
Według prawodawstwa hebrajskiego, przez małżeństwo Maryja należy do Józefa - jest jakby polem Józefa. Małżeństwo ogarnięte jest ślubem czystości ale Duch Święty począł w Niej w sposób dziewiczy Dziecię. Poczęty i zrodzony z ciała Maryi - czyli na polu Józefa - Jezus należy do niego jako syn. Ojcostwo Józefa tłumaczy się również w oparciu o prawo lewiratu. Przez ślub czystości Józef, w myśl cywilnego prawa, jest kimś umarłym. W tej sytuacji Duch Święty daje mu potomstwo. Dzięki stosowanej tu zasadzie prawa lewiratu - to, co rodzi się na polu właściciela (tu chodzi o Maryję) należy do niego (2).
Wielkość Józefa ma swoje źródło w tym nadzwyczajnym ojcostwie wobec Jezusa. To właśnie małżeństwo Józefa z Maryja zostało podporządkowane temu jedynemu ojcostwu na świecie. Józef jest w sposób dziewiczy i małżeński ojcem Jezusa. Ojcostwo Józefa wobec Jezusa nie tylko nic nie traci ze względu na brak zrodzenia fizycznego, ale - jak pisze św. Augustyn - Józef im czystszym jest ojcem tym bardziej jest ojcem (2).
3. Józef, wychowawca wobec Jezusa. Bóg napełnił serce Józefa wzniosłymi uczuciami ojcostwa, napełnił je niepowtarzalną miłością względem Syna. Miłość ojcowska Józefa wobec Jezusa przechodzi wszelką miarę. Święty Józef swoją miłość ojcowską wyraża wobec Jezusa przez swoje postępowanie względem Niego w okresie Jego dzieciństwa i w okresie młodzieńczym. Do przypadków znanych z Ewangelii, bez żadnych wątpliwości możemy dodać i to, że św. Józef jako ojciec Jezusa wychowywał Go w całokształcie życia. Jako wierny Izraelita nauczył Go modlitw, które odmawiano każdego ranka, a także we wspólnocie i w synagodze. Na pewno św. Józef uczył Jezusa także najważniejszych fragmentów Biblii, które w szczególny sposób odnosiły się do historii zbawienia narodu wybranego oraz najczęściej używanych psalmów. Bez wątpliwości św. Józef nauczył Jezusa pracy rzemieślniczej - stolarskiej. Życie Jezusa w latach dziecięcych i jako dorastającego młodzieńca bardzo mocno naznaczone było przez wychowanie dane Mu przez Jego ojca.
4. Niepowtarzalna wielkość św. Józefa. Rozważając małżeństwo Świętego Patriarchy z Maryją i jego ojcostwo wobec Jezusa - wszyscy teolodzy dochodzą do przekonania o szczególnej wielkości św. Józefa. Rzeczywiście, jest to wielkość i świętość jedyna. Nikomu pod tym względem nie ustępuje, z wyjątkiem Maryi. I tak jak ona, choć w mniejszym stopniu - według opinii wielu teologów - uczestniczy on w porządku hipostatycznym, który wynosi go ponad wszystkich aniołów i świętych (2).
Teolodzy badający przekazy Ewangelistów dotyczących małżeństwa św. Józefa z Maryją i jego dziewiczego ojcostwa względem Jezusa, mówią nie tylko o jego niezwykłych cnotach i świętości, ale również o przywilejach Józefa podobnych do Maryi. Za tym idzie moc wstawiennicza św. Józefa oczywiście po tej jaką ma Maryja. Opiekę i wstawiennictwo św. Józefa bardzo wymownie przedstawia sama św. Teresa od Jezusa w 6 rozdziale Księgi życia, gdzie pisze: Obrałam sobie za orędownika i patrona chwalebnego świętego Józefa, usilnie jemu się polecając (...). Ojciec ten mój i Patron wybawił mię i więcej mi dobrego uczynił niż sama prosić umiałam(...).Chciał nasz Pan przez to upewnić, że jak był mu poddany na ziemi jako opiekunowi i mniemanemu ojcu swemu, który miał prawo mu rozkazywać - tak i w niebie czyni wszystko, o cokolwiek on Go prosi.(...).Proszę tylko dla miłości Boga każdego, kto by mi nie wierzył, niech spróbuje, a z własnego doświadczenia przekona się jak dobra i pożyteczna to rzecz, polecić się temu chwalebnemu Patriarsze i go czcić.
Odnosząc się do małżeństwa Józefa z Maryją i jego ojcostwa, do życia świętej Rodziny, Ojciec Święty Jan Paweł II pisze: Jakże bogata nauka płynie stąd dla dzisiejszej rodziny! Ponieważ istota i zadanie rodziny są ostatecznie określone przez miłość, zaś rodzina... otrzymuje misję strzeżenia, objawienia i przekazywanie miłości, będącej żywym odbiciem i rzeczywistym udzieleniem się miłości Bożej ludzkości oraz miłości Chrystusa Pana Kościołowi, Jego oblubienicy, wszystkie rodziny chrześcijańskie winny upodabniać się do świętej Rodziny, tego pierwotnego Kościoła domowego. W niej bowiem cudownym zamysłem Bożym żył ... ukryty przez długie lata Syn Boży: jest ona więc pierwowzorem i przykładem wszystkich rodzin chrześcijańskich".
Opracowano na podstawie:
Adhortacja apostolska Redemptoris custos Ojca Świętego Jana Pawła II o Świętym Józefie i Jego Posłannictwie w życiu Chrystusa i Kościoła, Pallotinum, 1989
Święty Józef Fundator i Ojciec Karmelu Terezjańskiego, Dom Generalny Karmelitów Bosych, Rzym,1997
